Podczas ostatniego I Krakowskiego Kongresu Turystyki Medycznej, który odbył się w dniach 13-14 października, słowo „współpraca” było chyba najczęściej pojawiającym się postulatem na rzecz rozwoju turystyki medycznej w Polsce. Niewątpliwym atutem tego wydarzenia było ukazanie zjawiska turystyki medycznej z bardzo wielu perspektyw. Po pierwsze pokazano świetne placówki medyczne, które jakością oferowanych usług mogą konkurować z zagranicznymi ośrodkami. Przytoczono przykłady, w jaki sposób turystyka medyczna jest organizowana na świecie. Badacze pokazali także, co wiemy na temat turystyki medycznej w Polsce. Wskazywano na konkretne problemy prawne, które należy wziąć pod uwagę podczas przyjmowania pacjentów z zagranicy. Tematykę uzupełniały informacje na temat działań prowadzonych przez instytucje rządowe i samorządowe w tym zakresie. Tak więc mieliśmy możliwość poznania szerokiego wachlarza interesariuszy turystyki medycznej w Polsce.
Dobór prelegentów z różnych środowisk pokazuje, jak ciekawe efekty można uzyskać poprzez zmianę podejścia do współpracy w turystyce medycznej od „klasycznego klastra” w stronę systemów bardziej otwartych.
Zalety klastrów jako form współpracy (jednocześnie nie wykluczających wzajemnej konkurencji) są stosunkowo dobrze rozpoznane. Klasyczna definicja klastra autorstwa Portera pochodząca z 1998 roku mówi o tym, iż jest to „znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji zajmujących się określoną dziedziną, połączoną podobieństwami w wzajemnie się uzupełniającą”1. Należy zauważyć, iż późniejsze definicje klastra tego autora zakładają już większą dowolność w ich składzie i nie pojawia się sformułowanie „określona dziedzina”2. Jedną z koncepcji nawiązującą do wyżej wymienionej jest regionalny system innowacji, którego główne założenie opiera się na interakcjach między różnorodnymi aktorami. Może być zdefiniowane jako „zbiór różnorodnych podmiotów (aktorów) wpływających na procesy innowacji oraz powiązań (relacji) zachodzących między nimi”3. Klasyk teorii regionalnych systemów innowacji, Doloreux4 wymienia wśród organizacji funkcjonujących w ich ramach: przedsiębiorstwa, różnego rodzaju instytucje (instytuty badawcze, uniwersytety), infrastrukturę związaną z wiedzą (np. parki technologiczne) oraz programy wspierające innowacyjność w regionie, których zadaniem jest wspieranie interakcji między wymienionymi elementami.
Takie holistyczne podejście wydaje się również potrzebne w przypadku turystyki medycznej. W Polsce funkcjonuje kilka klastrów zajmujących się turystyką medyczną. Analizując ich członków trudno oprzeć się wrażeniu, iż dominuje jeden typ firm (są oczywiście wyjątki!), mianowicie tych świdczących bezpośrednio usługi medyczne. Powodów takiego stanu rzeczy jest oczywiście wiele, wśród nich niewątpliwie brak wiedzy i akceptacji dla samej idei rozwoju tej formy turystyki. Do grona instytucji póki co nie występujących w sieciach współpracy w turystyce medycznej, a niewątpliwie tam pożądanych, można przykładowo wymienić instytucje finansowe, ubezpieczeniowe czy organizatorów konferencji (szczególnie z branży medycznej i turystycznej). Można pokusić się o tezę, iż nie nastąpi znaczący rozwój turystyki medycznej w Polsce bez przejścia w myśleniu o współpracy od idei klasycznego klastra do idei regionalnych (lub otwartych) systemów innowacji.
Korzystając z badań dotyczących kryteriów wyboru określonych destynacji przy innych formach turystyki (szczególnie biznesowej) można przypuszczać, iż nie tylko jakość usług oferowanych przez określony podmiot działający na danym terenie, ale wizerunek danego regionu jako destynacji turystyki medycznej, który jest kreowany przez wiele różnorodnych podmiotów tam funkcjonujących, ma wpływ na decyzję o wyborze tego miejsca. Tak więc wśród interesariuszy tej formy turystyki są również samorządy, instytucje rządowe, ale pewnie też instytucje związane z kulturą.
Na produkty turystyki medycznej należy patrzeć jak na produkty sieciowe, które wymagają zaangażowania i wsparcia wielu różnorodnych podmiotów. I właśnie ta różnorodność wydaje się być kluczowa dla dalszego rozwoju turystyki medycznej.
Mimo, że można odnieść wrażenie, iż osoby zajmujące się turystyką medyczną posiadają głębokie przeświadczenie, że w pojedynkę niewiele można tu osiągnąć, to jednak pozyskanie szerokich rzeszy dla tej idei jest zadaniem trudnym. W sieci relacji poprzez wymianę, rozpowszechnianie i generowanie nowej wiedzy powstają kluczowe innowacje. Pochodzą one z łączenia dyscyplin i może należy docenić rolę współpracy w turysce medycznej wśród osób z różnym zaplaczem doświadczeń i poglądów. Przyjmując, iż kreatywność będącą podstawą innowacji, możemy wspierać poprzez – nawet jeśli jest to trudna ścieżka – irytację, transgresję, aberrację, a nade wszystko odwagę, należy uznać, iż łatwiej to zrealizować wśród różnorodnego otoczenia. Oczywiście pod warunkiem spełnienia innych warunków, takich jak wzajemne poszanowanie i zaufanie. Niestety, ale te cechy należą już do uwarunkowań kulturowych, które trudno jest zmienić w krótkim okresie czasu. Ale na pewno warto spróbować!
Do takich działań zachęcamy też w ramach właśnie czytanego przez Państwa portalu. Poprzez ukazywanie turystyki medycznej w różnych punktów widzenia, poprzez wskazywanie z jednej strony na różnorodność, a z drugiej na potrzebę współpracy, pragniemy przyczyniać się do integracji interesariuszy turystyki medycznej. Zapraszamy do współpracy!
1 Porter M. E., The Competitive Advantage of Nations, Macmillan, London, cyt. za E. Łaźniewska, M. Gorynia, Konkurencyjność regionalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 93.
2 „klaster to geograficzna koncentracja wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców (w tym dostawców usług), przedsiębiorstw z innych powiązanych sektorów i branż oraz instytucji otoczenia gospodarczego (np. uniwersytetów, izb handlowych) wzajemnie konkurujących oraz współpracujących” M. Porter, Location, competition and economic development: Local clusters in a global economy, Economic Development Quarterly, Thousand Oaks, luty 2000, s. 15-34.
3 Nowakowska, A., 2008, Regionalny system innowacji, w: A. Bąkowski, B. Matusiak (red.) Innowacje i transfer technologii: słownik pojęć, PARP, Warszawa, cyt za E. Łaźniewska, op. cit., s. 121.
4 Doloreux, D., 2002, What we should know about regional systems of innovation, Technology in Society vol. XXIV, p. 247-248.
