Aspekt ekonomiczny rozwoju turystyki medycznej w Polsce

Powszechne wykorzystanie kanałów informatyczno-komunikacyjnych wynikające m.in. z globalizacji i postępu w technologii, stworzyły nowe możliwości funkcjonowania opieki zdrowotnej oraz świadczenia wielu profesjonalnych usług medycznych. Placówki medyczne w wielu krajach rozwijających się dysponują zarówno nowoczesną technologią medyczną jak i dużą liczbą wysoko wykwalifikowanych specjalistów, którzy gwarantują wysoką jakość usług po znacznie niższych kosztach. Przenoszenie za granicę usług medycznych – offshoring lub offshore outsourcing¹ stał się możliwy dzięki innowacjom w medycynie i rozwoju telemedycyny, a szczególnie teleradiologii, która pozwala na to, że zdjęcie wykonane w dowolnym miejscu może być przesłane w formie elektronicznej do innego kraju w celu jego analizy i postawienia diagnozy². Zapewne dlatego ekonomia zdrowia stała się obecnie odrębnym przedmiotem zainteresowania nauk ekonomicznych a zdrowie, opieka zdrowotna i ubezpieczenia zdrowotne dominują w ekonomicznym i politycznym obszarze zainteresowania wielu państw³.

W całej Europie obserwuje się trend polegający na przejściu z leczenia szpitalnego na leczenia ambulatoryjne. Jest to trend, który obserwowany jest w całej Europie. Dynamika pobytów szpitalnych w największych krajach europejskich spada w dwucyfrowym tempie ok. 11-12%, a wzrost wykazują procedury ambulatoryjne tzw „jednego” dnia. Wynika to z coraz lepszych metod leczenia, szybszej rehabilitacji oraz możliwości zdalnego monitorowania pacjenta. Ponadto, przy zachowaniu tej samej lub wyższej jakości usług istotnie obniżają się koszty⁴.  Sektor prywatny dominuje w świadczeniu usług w podstawowej opiece zdrowotnej, opiece ambulatoryjnej, rehabilitacji, opiece długoterminowej czy leczeniu uzdrowiskowym. Jedynie leczenie szpitalne pozostaje domeną świadczeniodawców publicznych. Obserwacje wskazują, że wyższa jest rentowność i jakość świadczonych usług w tych obszarach, w których kapitał prywatny zaangażował się w rozwój danego segmentu⁵.

Jak pokazano na rysunku 1 turystyka medyczna jest źródłem napływu zagranicznej waluty, którą jej odbiorcy czyli podmioty w niej uczestniczące wydają na inwestycje w postaci np. zakupu sprzętu, zatrudnieniu dodatkowych osób, rozwój, modernizację placówki ect., przez co kasę skarbu państwa zasilają wpływające tam podatki. Dochód z podatków, może zostać zwrócony do lokalnej społeczności w postaci zakupów sprzętu, poprawy infrastruktury czy serwisu w placówkach użyteczności publicznej co w konsekwencji wpłynie na podniesienie produktywności pracy i kapitału ludzkiego a w efekcie końcowym wpłynie nawet na wydłużenie życia⁶.

Rysunek 1. Cyrkulacja i skutki wpływu pieniądza uzyskanego z turystyki medycznej na życie lokalnej społeczności

Źródło: Opracowanie własne na podstawie M. Z. Bookman, K.R. Bookman, Medical tourism in developing countries, Wyd. Palgrane Macmillian, New York 2007, s. 27-28.

Efekt mnożnikowy, który powstaje w turystyce medycznej, widoczny jest głównie dzięki turystom wraz z którymi napływowa zagraniczna waluta, która pozostaje w rękach lokalnej ludności w wielu sektorach np.: transport, wynajem samochodów, zakwaterowanie, wyżywienie: (restauracje, sklepy), rozrywka, lokalne atrakcje, usługi: (turystyczne, finansowe, medyczne: lekarskie, pielęgniarskie, psychoterapeutyczne, szpitalne, kliniczne, laboratoryjne, stomatologiczne, protetyczne, ambulatoryjne). W krajach rozwijających się każdy dolar wydany przez turystę pomnaża się do 2-3 USD w produkcji/ wytwórczości⁷. Ponadto zauważa się pewną zależność, iż im większy wachlarz atrakcji/rozrywek został przygotowany dla cudzoziemców, tym więcej są oni skłonni wydać a tym samym większe wpływy odnotowuje lokalna gospodarka⁸. W przypadku turystów medycznych – ich aktywność uzależniona jest od stanu zdrowia, inwazyjności zabiegu oraz reakcji organizmu na podróż, zmianę otoczenia/klimatu i całego procesu rehabilitacyjnego. Wydatki na usługi inne niż hotelowe są bardzo istotne, gdyż średnio przekraczają one nawet dwukrotnie sumę wydatków poniesionych na zakwaterowanie⁹.

W Polsce najwięcej wydatków ponoszą właśnie zagraniczni turyści, którzy odwiedzili kraj w celach zdrowotnych/medycznych. Przeciętny turysta wydaje ok 490 USD podczas gdy turysta medyczny ok 742 USD/ pobyt/osobę¹⁰.

Beneficjentem rozwoju turystyki medycznej na terenie jednego kraju jest nie tylko dana, lokalna gospodarka, ale również inne kraje, z którymi dokonywane są transakcje handlowe takie jak¹¹:

• wyjazdy kadry medycznej na zagraniczne, profesjonalne, techniczne szkolenia,

• serwis do budowy zdrowotnych udogodnień – zamawiany poza granicami,

• zakup sprzętu za granicą,

• zagraniczne wyjazdy lokalnej ludności w celach zdrowotnych.

Można więc stwierdzić, iż korzyści z rozwoju turystyki medycznej na danym terenie – zwłaszcza przygranicznym – prowadzą do rozwoju inwestycji, handlu, turystyki i usług, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu zamożności nie tylko miejscowej ludności.

Główną barierą dla rozwoju turystyki medycznej w Polsce był brak odpowiedniego kapitału, który wsparłby zwłaszcza rozwój bazy turystycznej (obiektów wypoczynkowych, hoteli, uzdrowisk itp.). Unijne fundusze strukturalne okazały się być lekarstwem na ten problem. Do końca grudnia 2013 r. firmy i instytucje w sektorze usług turystycznych otrzymały 4,9 mld zł dofinansowania. Kwota ta pozwoliła na realizację 1924 projektów (o łącznej wartości ponad 11 mld zł)¹². Unijne środki przeznaczono m.in. na promocję kraju, polskich miast oraz poszczególnych atrakcji turystycznych (regionów, miejscowości, konkretnych zabytków). Z pomocą UE sfinansowano też np. ośrodki sportowe i kulturalne, ścieżki rowerowe, centra wystawiennicze i konferencyjne. Dodatkowo, przeprowadzono rewitalizację części parków i obszarów zabytkowych.

Najczęstszą barierą dla szpitali publicznych było niedostosowanie infrastruktury obiektu do standardów obowiązujących w UE czy brak przejrzystości przepisów prawnych np. w zakresie rozliczeń pomiędzy ubezpieczycielami, którzy nierzadko kwestionują zasadność procedur medycznych stosowanych w polskich placówkach medycznych. Dzięki funduszom unijnym (2009-2013) w wysokości 395,5 mln Euro rozwinął się system ratownictwa medycznego, przebudowano, zmodernizowano i budowano obiekty związane z infrastrukturą ochrony zdrowia, zakupiono aparaturę RTG, tomografy komputerowe, angiografy, aparatury do rezonansu magnetycznego, aparaty USG, defibrylatorów czy łóżek pooperacyjnych (co znacznie przyspieszyło i zwiększyło możliwości diagnostyczne oraz wpłynęło na poprawę jakości usług)¹³. Dlatego śmiało można stwierdzić że Polska dziś i 10 lat temu to dwa różne kraje.

Polski rynek usług medycznych ma ogromny potencjał. Jego reklamie posłużył program Promocja branży turystyki medycznej, realizowany jako jeden z 15 branżowych programów promocyjnych Ministerstwa Gospodarki w latach 2012-2015. Na nowy unijny program Ministerstwo Rozwoju przeznacza 4,9 mln zł w latach 2016-2019, którego celem jest promocja usług prozdrowotnych i zwiększenie zainteresowania Polską jako destynacją tego rodzaju usług o najwyższym poziomie..

Prognozy na rok następny wg niektórych autorów były dosyć pesymistyczne: I. Youngman, uważał, iż w 2016 r. wzrost medycznych podróży na całym świecie mógł wynieść zaledwie 3% w 2016 roku, a na tak niski wzrost z całą pewnością miały wpływ liczne ataki terrorystyczne. 15% ludzi najprawdopodobniej w ogóle nie wyjechało za granicę a tylko skorzystało z turystycznej oferty krajowej a kolejne 25% podróżowało tylko do miejsc uznanych przez nie za bezpieczny¹⁴. Jednak należy zgodzić się z nim, iż napięta sytuacja w wielu krajach Europy (sytuacja geopolityczna i kryzys imigrancki) – wpłynęła na rekordową liczbę podróży krajowych po Polsce, co przełożyło się na imponujące nawet 90% obłożenie¹⁵ i rozwój zainteresowania Polaków medycznymi usługami w miejscowościach wypoczynkowych.

Zmiany popytu turystycznego mogą następować niezależnie od potrzeb człowieka. Wydarzenia polityczne, klęski żywiołowe, katastrofy, działania terrorystyczne czy to tylko niektóre z czynników wpływających na popyt turystyczny, a tym samym na turystykę medyczną w danym kraju czy regionie.

Jest to fragment artykułu J.Rab-Przybyłowicz , Trends and Socio-economic Aspects of Medical Tourism Development in Poland [w:] Looking for Health, Fitness, and Beauty, Studia Periegetica No. 2(16)/2016, s.99-116. http://www.wydawnictwo.wsb.pl/sites/www.wydawnictwo.wsb.pl/files/czasopisma-tresc/SP%202_16_net.pdf

Cały artykuł w j.polskim można przeczytać tutaj: https://www.academia.edu/33528011/Trendy_oraz_spo%C5%82eczno_-_ekonomiczne_aspekty_rozwoju_turystyki_medycznej_w_Polsce.pdf